Tytuł zawodowy „radca prawny” podlega ochronie prawnej. Zawód ten może być wykonywany przez osobę, która spełnia wymagania określone ustawą z chwilą wpisu na listę radców prawnych i złożenia ślubowania.
Uzyskanie tytułu zawodowego „radca prawny” wymaga wielu lat nauki. Osoba pragnąca wykonywać ten zawód musi ukończyć wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskać tytuł magistra lub studia zagraniczne uznane w Rzeczypospolitej Polskiej. Dalszym etapem nauki jest odbycie trzyletniej aplikacji radcowskiej w kancelarii radcy prawnego, radców prawnych i adwokatów lub w jednostkach organizacyjnych.
W ustawie o radcach prawnych przewidziano również inne sposoby dojścia do zawodu radcy prawnego. Dla niektórych osób ustawodawca przewidział bowiem możliwość dojścia do zawodu, po spełnieniu ustawowych przesłanek, bez odbycia aplikacji radcowskiej, a nawet bez odbycia aplikacji i konieczności zdania egzaminu radcowskiego (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o radcach prawnych).
Wykonywanie zawodu radcy prawnego opiera się na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności udzielaniu porad prawnych, przygotowywaniu opinii, opracowywaniu aktów prawnych i reprezentowaniu klienta przed urzędami i sądami.
Ustawa o radcach prawnych zabrania jednak radcy prawnemu występowania jako obrońca w postępowaniu karnym czy w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe. Powyższe czynności zastrzeżone są dla adwokatów. Jednak w związku z ciągłą ewolucją zawodów prawniczych jest bardzo prawdopodobne, iż w przyszłości radca prawny będzie mógł również wykonywać czynności zastrzeżone obecnie dla adwokatów.
Należy podkreślić, że zgodnie z Kodeksem Etyki Radcy Prawnego, świadczenie pomocy prawnej przez radcę prawnego w żadnym wypadku nie może mieć na celu ułatwienia jego klientowi popełnienia przestępstwa, przyczynienia się do tzw. prania brudnych pieniędzy czy uniknięcia odpowiedzialności karnej za czyny popełnione przez klienta radcy prawnego w przyszłości.
Przy wykonywaniu obowiązków zawodowych radca prawny zobowiązany jest nie tylko do przestrzegania obowiązujących przepisów prawa, ale również uchwał organów samorządu, a także przestrzegania zasad wynikających z Kodeksu Etyki Radcy Prawnego. Zgodnie z postanowieniami Kodeksu Etyki Radcy Prawnego, radca prawny zobowiązany jest wykonywać czynności zawodowe zgodnie z prawem, uczciwie, rzeczowo i z należytą starannością.
Każdy radca prawny powinien również przestrzegać podstawowych wartości wykonywania zawodu, do których należą: niezależność, unikanie konfliktu interesów, obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Do jednego z obowiązków radcy prawnego, należy dbanie o ciągły rozwój zawodowy. W związku z powyższym, radca prawny obowiązany jest brać udział w szkoleniach zawodowych na zasadach określonych przez właściwy organ samorządu.